از مشهورترین و پر زاد و ولدترین ماهیان خاویاری با اسم علمی (Huso huso L.) از جنس Huso است. بزرگترین ماهی خاویاری از نظر جثه فیل ماهی است. این ماهی بیشترین و بهترین خاویار را نیز به خود اختصاص داده و خاویار آن ممتاز، درشت و بسیار گران بها است. این ماهی بزرگترین گونه ماهی در دریای خزر میباشد. پراکنش این ماهی در دریای خزر، آزوف و دریای سیاه بوده و در داخل دریای خزر در تمامی نقاط آن پراکنده بوده و در جنوب دریای خزر بیشترین ذخایر مربوط به این گونه در حوزه شرقی آن قرار دارد.
خصوصیات ریخت شناسی و بلوغ فیل ماهی
فیل ماهی داری بدن باریک است که به سمت دم باریکتر میشود. پوزه کوتاه و مخروطی، کند و به نسبت سایر تاسماهیان متوسط و تا حدی به سمت بالا است که ۷ تا ۱۲/۵ درصد طول کل است. دهان بزرگ، زیرین و دارای شکل هلالی است و لب پایینی دارای شکاف است. طول سر، حدود ۱۸ تا ۲۳ درصد طول کل است. قطر چشم حدود ۷ درصد طول سر میباشد. ارتفاع بدن حدود ۱۵ درصد طول کل بدن است. طول استاندارد حدود ۸۷ درصد طول کل است. دارای سبیلک بلند و فشرده برگی شکل است که به دهان میرسند. مقطع عرضی بدن فیل ماهی دایرهای است.
پوزه فیل ماهی دارای پنج ردیف صفحهات استخوانی روی بدن است. ردیف پشتی ۱۱ تا ۱۴ صفحه (اولین صفحه کوچتر ازبقیه)، ردیفهای پهلویی ۴۱ تا ۵۲ صفحه در هر طرف، و دو ردیف شکمی، ۹ تا ۱۱ صفحه استخوانی در هر کدام است. رنگ بدن در پشت خاکستری، در پهلوها روشنتر و در ناحیه شکمی سفید است. بین نر و ماده، تفاوت ظاهری شاخص وجود ندارد. حداکثر طول ۶ متر و وزن یک تن در خارج از ایران ۸ متر و ۳۲۰۰ کیلوگرم هم گزارش شدهاست. اندازه رایج ۲۱۵ سانتیمتر است. اندازه در سن بلوغ حدود دو متر است. اینگونه ماهی، هر ۲ یا ۳ سال یک بار تخم ریزی می کند. سن بلوغ این ماهی در شرایط طبیعی نسبت به سایر گونه های تاسماهیان بالاتر بوده بطوریکه در شرایط طبیعی فیل ماهی نر در ۱۲-۱۴ سالگی و ماهی ماده در ۱۴-۱۳ سالگی بالغ میشود. فیل ماهی با ارزشترین خاویار جهان را تولید مینماید.
شرایط صید و پرورش فیل ماهی
گوشت فیل ماهی در بازار تجاری قیمت بالایی دارد و بسیار ارزشمند است. اما به دلیل کاهش شدید ناشی از صید بی رویه، شکار غیر قانونی، از دست دادن بسترهای تخم ریزی و آلودگیهای زیست محیطی آنها را به عنوان گونه در معرض خطرانقراض ذکر کرده اند. این ماهی از ماهیان سریع الرشد بوده و در اولین سال زندگی خود رشد سریعی نسبت به گونه های دیگر دارد .در حال حاضر توسط اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی )گروه تخصصی ماهیان خاویاری ( در معرض خطراقراض در نظر گرفته شده است.
در حال حاضر برخی ازکشورها با هدف بازسازی ذخایر حیات وحش و برآوردن خواسته های تجاری، برای تکثیر مصنوعی به دلیل نرخ رشد بالا، از این گونه ها و دورگه های آن استفاده میکنند. این ماهی مدت هاست که برای پرورش مورد استفاده قرار میگیرد. لاروهای آن در مرکز تکثیر و پرورش، تا وزن ۸ گرم رشدکرده و سپس به دریای خزر رهاسازی میشوند یا در مراکز پرورش به مرحله پرواری و مولد می رسند. هرچه مولدین فیل ماهی از کیفیت بهتری برخوردار باشند، مراحل انکوباسیون و پرورش بعدی بازدهی بالاتری خواهد داشت.