ماهی خاویاری که یکی از مهم‌ترین گونه‌های آبزی اقتصادی در ایران و جهان به‌شمار می‌روند. ماهی خاویاری از گزینه‌های مناسب برای آبزی‌پروری محسوب میشوند. ماهی خاویاری به‌دلیل تولید گوشت و خاویار بسیار مرغوب، سازگاری بالا با شرایط پرورشی در بسیاری از منابع آبی داخلی کشور برای تأمین نیازهای پروتئینی و مشاغل جدید در جامعه ارزشمند می‌باشد.
صید بی‌رویه، کاهش زیستگاه و بسترهای آلوده تخم‌ریزی سبب شده است که این ماهیان در فهرست ماهیان در معرض خطر اتحادیه بین‌المللی حفاظت از منابع طبیعی (International Union for Conservation of Nature (IUCN قرار گیرند. همچنین از سال ۱۹۹۷ نام این ماهیان در فهرست کنوانسیون بین‌المللی نظارت بر تجارت گونه‌های در معرض خطر (CITES) قرارگرفته است .
از دلایل دیگری که به روند کاهش ذخائر این گونه‌های ارزشمند تاثیر گذارده، می‌توان به تغییر رژیم آبی رودخانه‌های اصلی منتهی به دریای‌خزر، احداث سد و پل بر رودخانه‌های اصلی حاشیه دریای‌خزر و استفاده از آب رودخانه‌ها برای مصارف کشاورزی و ورود انواع سموم کشاورزی و آلودگی شهری و همچنین کاهش تولید و رهاسازی بچه ماهی با هدف بازسازی ذخائر در بسیاری از کشورهای شوروی سابق اشاره نمود.
آلودگی آبها، نابودی مناطق تخم‌ریزی، افزایش صید قاچاق، توسعه میادین نفتی و عللی که در بالا ذکر شد موجب شد که میزان صید در دریای خزر و حوزه‌های آن با کاهش شدید مولدان در محیط طبیعی (دریای خزر) و از طرفی تهدید عدم تأمین بچه ماهی مورد نیاز کارگاه پرورشی نیاز به تکثیر مصنوعی از طریق هورمون‌تراپی به موقع تاسماهیان پرورشی و در پی آن زنده نگهداشتن ماهی بعد از عملیات تکثیر، مناسب‌ترین راه برای مقابل با این تهدید باشد.
یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌هایی که دانشمندان جهت حفظ نسل ماهی خاویاری با ارزش توصیه نمودهاند پرورش تمام دورهای تاسماهیان است که طی آن تمام امور مولدسازی، تکثیر و پرورش، تولید گوشت و حتی خاویار در مزارع پرورش ماهی صورت میگیرد.
استحصال تخمک و اسپرم با کیفیت مناسب جهت لقاح
جلوگیری از کشتار و استفاده چند باره از مولدان
کاهش فشار صید ذخایر طبیعی
کمک به حفظ ذخایر طبیعی
اشتغال‌زایی و درآمد زایی
روسها اولین کسانی بودند که اقدام به تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری در جهان نمودند. اولین تکثیر تاس ماهیان در روسیه در سال ۱۸۶۹ میلادی انجام گرفت. در کشور ما اولین بار در سال ۱۳۰۱ تکثیر مصنوعی تاس ماهیان در منطقه کیسوم در رودخانه سفیدرود انجام گرفت. تکثیر انبوه تاس ماهیان با احداث مجتمع شهید بهشتی در سال ۱۳۵۱ آغاز شد.
با نمونه‌برداری از تخمک‌های مولدین ماده، و بررسی مهاجرت هسته تخمک به طرف قطب جانوری مناسب بودن مولدین برای تزریق هورمون مشخص می‌شود. پس از تزریق هورمون به مولدین نر و ماده و استحصال مواد تناسلی (تخمک و اسپرم) عمل لقاح صورت گرفته و پس از رفع چسبندگی تخمها با سوسپانسیون گل رس و یا محلول تانن و یا شیر خشک تخم‌های لقاح یافته به دستگاه‌های انکوباتور منتقل میشوند. لاروها بسته به درجه حرارت و گونه ماهی ( ۱۲-۷روز) از تخمها خارج شده و پس از آن لاروهایی که دارای کیسه زرده می‌باشند به حوضچه‌های پروش لارو انتقال می‌یابند.
لازم بذکر است در مقالات آتی تمامی مراحل تکثیر مصنوعی به اختصار آورده خواهند شد.
